0

DAVRANIŞ VE UYUM PROBLEMLERİ - 3

Davranış ve Uyum Problemleri - 3 Testi

Bedensel Belirti Bozuklukları ve İlişkili Bozukluklar
Öze Yabancılaşma Kişiliksizleşme / Gerçek dışılama Bozukluğu Soruları

 

1 / 10

Aşağıdakilerden hangisi Bedensel Belirti Bozukluğu ile Yapay Bozukluk arasındaki temel farkı en iyi açıklar?

Bedensel Belirti Bozukluğu’nda belirtiler gerçek değildir, Yapay Bozukluk’ta gerçektir.

Bedensel Belirti Bozukluğu bilinçlidir, Yapay Bozukluk bilinçdışıdır.

Bedensel Belirti Bozukluğu’nda kişi belirtileri gerçekten yaşar; Yapay Bozukluk’ta kişi belirtileri bilinçli olarak üretir.

Her ikisinde de kişi maddi kazanç elde etmeye çalışır.

Bedensel Belirti Bozukluğu sadece çocuklukta görülür.

2 / 10

Kerem, boğazındaki küçük bir ağrının kanser belirtisi olduğuna inanarak son 6 ayda 9 kez farklı doktorlara gitmiştir. Tüm tahlilleri normal çıkmasına rağmen “ya yanlış teşhis konduysa” diyerek tekrar test yaptırmaktadır. Ancak ortada belirgin bir fiziksel belirti yoktur.

Kerem’in yaşadığı durum DSM-5’e göre hangi bozuklukla açıklanabilir?

Bedensel Belirti Bozukluğu

Dönüşüm Bozukluğu

Hastalık Kaygısı Bozukluğu

Somatik Sanrılı Bozukluk

Yapay Bozukluk

3 / 10

Astım hastası olan lise öğrencisi Cemre, sınav haftalarında sık sık astım atakları yaşamaktadır. Doktoru, fiziksel olarak bir kötüleşme olmadığını, ancak stresin hastalığı tetiklediğini belirtmiştir.

Bu durumda Cemre’nin durumu DSM-5’e göre hangi başlık altında değerlendirilir?

Bedensel Belirti Bozukluğu

Psikolojik Etkenlerin Tıbbi Duruma Etkisi

Dönüşüm Bozukluğu

Yapay Bozukluk

Hastalık Kaygısı Bozukluğu

4 / 10

Elif, sık sık hastaneye başvurarak kendisine kan testi yapılmasını istemekte, zaman zaman kendi kanını alarak vücuduna zerk etmektedir. Bu davranışının sonucunda hastanede uzun süre kalmakta ve doktorların ilgisini çekmektedir. Ancak herhangi bir maddi çıkarı yoktur.

Elif’in davranışı aşağıdaki bozukluklardan hangisini göstermektedir?

Psikolojik Etkenlerin Tıbbi Duruma Etkisi

Bedensel Belirti Bozukluğu

Yapay Bozukluk

Somatik Sanrılı Bozukluk

Hastalık Kaygısı Bozukluğu

5 / 10

Ayşe, sınav dönemlerinde yoğun stres yaşadığında saç tellerini koparmadan rahatlayamadığını ifade etmektedir. Bu davranışının sonucunda saçında belirgin boşluklar oluşmuştur. Aynı zamanda zaman zaman cilt üzerinde küçük bölgeleri yolma davranışı da göstermektedir. Davranışlarını durdurmak istediğini fakat engelleyemediğini, bu durumun kendisini utandırdığını söylemektedir.

Ayşe’nin yaşadığı durum DSM-5’e göre hangi bozukluk grubunda değerlendirilebilir?

Sosyal Anksiyete Bozukluğu

Somatizasyon Bozukluğu

Panik Bozukluk

Trikotillomani ve Deri Yolma Bozukluğu

Obsesif-Kompulsif Bozukluk

6 / 10

Lise öğrencisi Melis, yaklaşık 8 aydır süren mide ağrılarından şikâyet etmektedir. Yapılan tıbbi testlerde herhangi bir organik neden bulunamamıştır. Melis, “Kesin ciddi bir hastalığım var, doktorlar bulamıyor” diyerek sürekli farklı sağlık kuruluşlarına başvurmaktadır. Günlük aktiviteleri bu kaygı nedeniyle aksamakta ve okula devamsızlığı artmaktadır.

Bu durum DSM-5’e göre aşağıdaki bozukluklardan hangisiyle en çok örtüşmektedir?

Hastalık Kaygısı Bozukluğu

Bedensel Belirti Bozukluğu

Dönüşüm Bozukluğu

Somatik Sanrılı Bozukluk

Yapay Bozukluk

7 / 10

Üniversite öğrencisi İlayda, yoğun sınav stresinden sonra “kendimi sanki dışarıdan izliyorum, ellerim bana ait değilmiş gibi geliyor” demeye başlamıştır. Zaman zaman da çevresinin gerçek olmadığını, her şeyin bir film sahnesi gibi olduğunu söylemektedir. Bu sırada gerçeklik testini korumaktadır.

İlayda’nın yaşadığı durum en çok hangi DSM-5 bozukluğuyla açıklanabilir?

Şizofreni

Disosiyatif Kimlik Bozukluğu

Depersonalizasyon/Derealizasyon Bozukluğu

Somatik Belirti Bozukluğu

Dönüşüm Bozukluğu

8 / 10

Üniversite sınavına günler kala yoğun stres altında kalan Ayça, sınav sabahı konuşamadığını fark eder. Nörolojik muayene sonucu herhangi bir fiziksel neden saptanmaz. Ayça’nın bu durumu birkaç gün içinde kendiliğinden geçer.

Bu durum aşağıdaki bozukluklardan hangisine örnektir?

Dönüşüm Bozukluğu

Bedensel Belirti Bozukluğu

Hastalık Kaygısı Bozukluğu

Yapay Bozukluk

Somatik Sanrılı Bozukluk

9 / 10

Selim, sürekli olarak “evin kapısını kilitlemeyi unuttum mu?” düşüncesiyle zihnini meşgul etmekte, bu kaygıyı azaltmak için defalarca kapıyı kontrol etmektedir. Bu davranışının çok zaman aldığını ve günlük hayatını etkilediğini belirtmektedir. Öte yandan, arkadaşı Mehmet ise ders anlatımı sırasında birden bire kalp çarpıntısı, nefes darlığı ve kontrolünü kaybetme korkusu yaşadığını ifade etmiştir.

Bu iki durum göz önünde bulundurulduğunda, Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB) ile Panik Bozukluk arasındaki ayırıcı temel fark aşağıdakilerden hangisidir?

OKB’de kaygı yoğun bedensel belirtilerle ortaya çıkar, Panik Bozukluk’ta zihinsel düşünceler ön plandadır.

OKB aniden başlayan korku ataklarıyla seyrederken, Panik Bozukluk tekrarlayıcı ritüellerle belirgindir.

OKB daha çok çocuklukta başlar, Panik Bozukluk ise yalnızca ergenlikte ortaya çıkar.

OKB’de kaygıyı azaltmak için kompulsiyonlar vardır, Panik Bozukluk’ta ani panik ataklar yaşanır.

OKB yalnızca sosyal ortamlarda görülürken, Panik Bozukluk yalnızca bireysel durumlarda yaşanır.

10 / 10

10 yaşındaki Elif, okulda düzenlenen gezi sırasında asansöre binmek istememiş, “boğulacak gibi oluyorum, nefes alamıyorum” diyerek ağlamaya başlamıştır. Ailesi bu korkunun uzun zamandır sürdüğünü ve Elif’in benzer durumlarda sürekli kaçınma davranışı sergilediğini belirtmiştir.

Elif’in bu durumunun en uygun açıklaması aşağıdakilerden hangisidir?

Panik Bozukluk

Sosyal Anksiyete Bozukluğu

Özgül Fobi

Yaygın Anksiyete Bozukluğu

Obsesif-Kompulsif Bozukluk

Skorunuz

Ortalama puan 0%

0%

Testi yeniden başlat

Ünitenin Diğer Testleri

Davranış ve Uyum Problemleri Test 1

Davranış ve Uyum Problemleri Test 2

Davranış ve Uyum Problemleri Test 4

Davranış ve Uyum Problemleri Test 5

Davranış ve Uyum Problemleri Test 6

Davranış ve Uyum Problemleri Test 7

PDR ÖABT online deneme sınavı ve diğer ünitelerden testleri buradan çözebilirsiniz.

Davranış ve Uyum Problemleri – PDR ÖABT

PDR ÖABT’nin önemli ünitelerinden biri olan Davranış ve Uyum Problemleri, öğrencilerin hem mesleki bilgi birikimini hem de alandaki uygulama becerisini ölçen kapsamlı bir alandır. Bu ünitede, psikolojik danışmanların okul ortamında sıkça karşılaşabileceği psikopatolojik durumlar, davranış bozuklukları ve uyum güçlükleri ele alınmaktadır.

Bedensel Belirti Bozuklukları ve İlişkili Bozukluklar

Genel Tanım

Bedensel belirti bozuklukları, bireyin fiziksel (bedensel) yakınmaları olmasına rağmen bu belirtilerin tıbbi bir nedene yeterince dayanmaması veya mevcut tıbbi nedenin şiddetiyle orantısız bir psikolojik sıkıntı oluşturmasıyla karakterizedir.
DSM-5’te bu grup, önceki DSM-IV’teki “Somatoform Bozukluklar” başlığının güncellenmiş hâlidir. DSM-5’e göre bu bozukluklarda temel özellik, bedensel belirtilere aşırı dikkat, kaygı ve davranışsal uğraş olmasıdır.

DSM-5’te Yer Alan Başlıca Bozukluklar

a) Bedensel Belirti Bozukluğu (Somatic Symptom Disorder)

• En az bir bedensel belirti vardır (örneğin ağrı, yorgunluk, mide bulantısı).
• Bu belirtiye ilişkin aşırı düşünceler, sürekli kaygı ve tekrarlayıcı davranışlar görülür.
• Belirtiler en az 6 ay sürer.
• Belirtiler gerçekten hissedilir, kişi tarafından “rol yapma” değildir.

Örnek:
Bir öğrenci, mide ağrılarının ciddi bir hastalığın belirtisi olduğuna inanmakta, sürekli doktora gitmekte ve derslerine odaklanamamaktadır. Tıbbi testler normal çıksa da kaygısı devam etmektedir.

b) Hastalık Kaygısı Bozukluğu (Illness Anxiety Disorder)

• DSM-IV’teki “Hipokondriyazis” teriminin karşılığıdır.
• Kişi ciddi bir hastalığı olduğuna inanır ancak belirgin bir bedensel belirti yoktur.
• Kişi bedensel duyumlarını yanlış yorumlar ve sık sık tıbbi kontrol ister.
• Kaygı düzeyi yüksektir; “Ya kansersem?” gibi sürekli endişeler görülür.

Örnek:
Bir birey, boğazındaki küçük bir ağrının kanser belirtisi olduğuna inanarak defalarca doktora gider.

c) Dönüşüm Bozukluğu (Conversion Disorder / Functional Neurological Symptom Disorder)

• Bedensel belirti nörolojik bir durumu taklit eder (örneğin felç, körlük, bayılma).
• Ancak nörolojik açıdan yapılan incelemelerde bir açıklama bulunamaz.
• Belirtiler psikolojik stresle ilişkilidir.
• Kişi bu belirtileri isteyerek üretmez (bilinçdışı süreç).

Örnek:
Yoğun sınav kaygısı yaşayan bir öğrenci sınav sabahı geçici olarak konuşamaz hale gelir.

d) Psikolojik Etkenlerin Tıbbi Duruma Etkisi (Psychological Factors Affecting Other Medical Conditions)

• Gerçek bir tıbbi hastalık vardır (örneğin astım, hipertansiyon).
• Ancak kişinin psikolojik durumu (anksiyete, öfke, stres) bu hastalığı kötüleştirir veya seyrini etkiler.

Örnek:
Sınav döneminde yoğun stres yaşayan bir öğrencide astım ataklarının sıklaşması.

e) Yapay Bozukluk (Factitious Disorder)

• Kişi bilinçli olarak hastalık belirtileri uydurur veya kendine zarar verir.
• Amacı hasta rolü üstlenmek, ilgi görmek veya tıbbi ortamda bulunmaktır (maddi çıkar amacı yoktur).

Alt Tür:

• Kendi üzerinde yapay bozukluk
• Başkası üzerinde yapay bozukluk (örneğin çocuğuna hastalık uyduran ebeveyn).

Ayırıcı Tanı

• Yapay Bozukluk: Bilinçlidir ama çıkar amacı yoktur; “hasta olma” isteği vardır.
• Bedensel Belirti Bozukluğu: Gerçekten belirtileri hisseder; bilinçli değildir.

PDR ÖABT’de Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

📌 Bu bozukluklar psikolojik kökenli olup bedensel biçimde ifade edilir.
📌 DSM-5’e göre belirtilerin sürekliliği (6 ay ve üzeri) önemlidir.
📌 Okullarda sıkça psikosomatik belirtiler, performans kaygısı, baş ağrısı, mide bulantısı şeklinde yansıyabilir.
📌 Psikolojik danışman; öğrencinin şikayetini küçümsememeli, gerekirse tıbbi destekle iş birliği yapmalıdır.

Öze Yabancılaşma (Kişiliksizleşme) / Gerçekdışılama Bozukluğu

Genel Tanım

Depersonalizasyon (Kişiliksizleşme):
Bireyin kendi bedenine, düşüncelerine veya duygularına karşı yabancılaşma hissidir.
Kişi sanki kendini dışarıdan izliyormuş gibi hisseder.

Derealizasyon (Gerçekdışılama):
Bireyin çevresine karşı gerçeklik hissinin bozulması, çevrenin sanki bir film sahnesiymiş gibi algılanmasıdır.

DSM-5’te bu iki durum genellikle birlikte görülür ve tek başlık altında tanımlanır:
👉 Depersonalizasyon/Derealizasyon Bozukluğu

DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Sürekli veya tekrarlayan kişiliksizleşme, gerçekdışılama ya da her ikisinin birden yaşanması.
2. Kişi yaşadığı deneyimin “gerçek olmadığını bilmesine rağmen” bu hissi kontrol edemez.
3. Gerçeklik testi bozulmamıştır (yani kişi sanrı veya hezeyan içinde değildir).
4. Belirtiler işlevselliği önemli ölçüde bozar.
5. Madde kullanımı, tıbbi bir durum veya başka bir ruhsal bozuklukla açıklanamaz.

Klinik Özellikler ve Örnekler

Depersonalizasyon örneği:
Bir öğrenci, “sanki ben değilmişim gibi hissediyorum, vücuduma dışarıdan bakıyor gibiyim” diyebilir.

Derealizasyon örneği:
Bir birey, “çevremdeki insanlar sanki robot gibi, dünya bir film sahnesi gibi geliyor” ifadesini kullanabilir.

Bu durumlar çoğunlukla yoğun stres, travma, yorgunluk veya uykusuzluk sonrası ortaya çıkar.

Ayırıcı Tanı

• Şizofreni: Gerçeklik testi bozulmuştur. Depersonalizasyonda kişi farkındadır.
• Disosiyatif Bozukluklar: Kimlik bölünmesi veya amnezi eşlik edebilir.
• Madde Kullanımı: Özellikle esrar, halüsinojen gibi maddeler benzer belirtiler oluşturabilir.

PDR Uygulama Açısından Önemi

📌 Öğrencilerde kısa süreli “gerçek dışı hissetme” durumları stres, sınav kaygısı veya travma sonrası geçici olabilir.
📌 Psikolojik danışman, bu deneyimlerin gerçekliğini reddetmeden, öğrenciyi yeniden şimdi ve buraya odaklayan teknikleri (farkındalık, grounding) kullanabilir.
📌 Sürekli ve yoğun belirtilerde uzman psikiyatriste yönlendirme yapılmalıdır.

🎯 Özet Tablo

PDR ÖABT Sınav Bilgilendirmesi

📌 Soru Sayısı: 50
📌 Sınav Süresi: 75 dakika
📌 Puanlama: 100 tam puan üzerinden değerlendirilir.
📌 Soru Türü: 5 şıklı çoktan seçmeli sorular.
📌 Önemi: Rehber öğretmen (psikolojik danışman) olarak atanmak isteyen adaylar için kritik konular arasındadır.

2019 yılında soru sayısı 50’den 75’e çıkarılmış, fakat 2024 itibarıyla tekrar 50 soruya düşürülmüştür. Bu nedenle, ÖSYM’nin daha kapsamlı ve seçici sorular sorması beklenmektedir. Davranış ve Uyum Problemleri, özellikle klinik psikoloji temelli bilgilerin ölçüldüğü bir alan olduğundan adayların DSM-V tanı kriterlerine hâkim olması büyük önem taşır.

PDR ÖABT Soru Dağılımı

• Temel Psikolojik Kavramlar (%16) – 8 soru
• Psikolojik Danışma: Kuram, İlke ve Teknikler (%20) – 10 soru
• Davranış ve Uyum Problemleri (%12) – 6 soru
• Bireyi Tanıma Teknikleri (%14) – 7 soru
• Bireyle ve Grupla Psikolojik Danışma (%14) – 7 soru
• Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı (%12) – 6 soru
• Psikolojik Danışma ve Rehberlikte Araştırma ve Program Geliştirme (%8) – 4 soru
• Meslek Etiği ve Yasal Konular (%4) – 2 soru